پیشنهادهای مجمع عمومی فرهنگستان علوم پزشکی برای ارتقای نظام ارزشیابی استاد (در راستای بند 1 و 13 سیاست‌های کلی سلامت) تعالی نظام ارزشیابي و ارتقای علمی استادان علوم پزشکی، بهار1398
مقدمه
«آييننامه ارتقا مرتبه اعضاي هيئت علمي مؤسسه‌هاي آموزش عالي، پژوهشي و فناوري دولتي و غيردولتي» (كه پس از اين در اين سند به عنوان آييننامه ارتقا ذكر مي‌شود) در آموزش عالي سلامت و پيشرفت علمي و ارتقاي سلامت نقش سرنوشت‌ساز و بي‌بديلي دارد. به منظور ارتقا و تحول در نظام ارزشيابي استاد و در راستاي تحقق مفاد مرتبط با سياست‌هاي كلي سلامت، موارد زير توسط مجمع عمومي فرهنگستان علوم پزشكي براي لحاظ شدن در آييننامه ارتقا پيشنهاد مي‌شود:
وضع جاري
در شرايط جاري آييننامه ارتقا مشتمل بر چهار محور مشروحه زير است:
- فعالیت‌هاى فرهنگى، تربیتى و اجتماعى (سيستم ارزشيابي جداگانه دارد)؛
- فعالیت‌هاى آموزشى (در آخرين بازنگري وزن نسبي كمتري به آن اختصاص‌يافته است)؛
- فعالیت‌هاى پژوهشى و فناورى (داراي بيشترين وزن نسبت به ساير بندها) و
- فعالیت‌هاى علمى و اجرایى (بدون تغيير نسبت به ويرايش قبلي)
آييننامه ارتقا در وضع جاري، همه نيازهاي حوزه آموزش عالي سلامت را در بر نمي‌گيرد و نظام ارزشيابي علمي استادان علوم پزشكي، به موارد اختصاصي و اقتضائاتي به شرح اين سند نياز دارد:
كليات پيشنهادها مجمع عمومي محترم فرهنگستان
- براي ارزشيابي و ارتقاي اعضاي هيئت علمي علوم پزشكي علاوه بر موارد مشترك آييننامه جاري و تجديد نظرهاي بعدي آن، مواردي به شرح زير در بخش‌هاي اختصاصي و با توجه به اهداف و آرمان‌هاي آموزش عالي سلامت و ويژگي‌هاي آن لحاظ شود؛
- آييننامه ارتقاي اعضاي هيئت علمي آموزش عالي سلامت، فعاليتهاي مورد انتظار از هيئت علمي، از 4 بند در آييننامه فعلي، به پنج بند ارتقا مي‌يابد. اين موارد شامل چهار بند اصلي (با اضافه كردن يك متمم اختصاصي به هر بند) و يك بند ترجيحي پيشنهاد مي‌شود.
جزئيات موارد پيشنهادي جديد براي اضافه كردن به آييننامه فعلي
الف) بند 1 آييننامه: فعاليتهاي فرهنگي، تربيتي و اجتماعي
متمم 1: به بند اول آييننامه ارتقا فعلي، متممي با عنوان «شايستگي‌هاي عمومي ضروري و الزامي براي هيئت علمي علوم پزشكي» اضافه شود. اين متمم شامل شايستگي‌هاي اخلاقي، حرفه‌اي، معنوي، فرهنگي، تربيتي و اجتماعي هيئت علمي بوده و مسئوليت ارزشيابي آن مانند ساير بندهاي آييننامه به عهده هيئت مميزه باشد. همچنين معيارها و روش ارزشيابي در كارگروهي تنظيم و پيشنهاد شود.
توضيح متمم 1
- اين بخش اختصاصي از ماده اول آييننامه، فعاليتهاي «اجتماعي»، «مردم‌محور»، «فرهنگي»، «تربيتي و پرورشي» و «انقلابي» هيئت علمي حوزه علوم پزشكي را شامل مي‌شود؛
- اين محور الزامي و اختصاصي آييننامه ارتقاي هيئت علمي علوم پزشكي است و كسب حداقل 5 امتياز (از حد اقل 10 امتياز ضروري براي هر دوره ارتقا) لازم است. 5 امتياز باقيمانده طبق روال معمول مندرج در آييننامه بايد كسب شود. حداكثر امتياز قابل محاسبه از اين متمم 15 امتياز خواهد بود؛
- آموزش پزشكي وسيله‌اي است براي ارتقاي سلامت جامعه (ارتقاي همه‌جانبه ابعاد جسماني، رواني، اجتماعي و معنوي سلامت افراد و جامعه). مشاركت استاد در فعاليت‌ها، برنامه‌ريزي‌ها، تحقيقات و آموزش ارتقاي سلامت جامعه بايد احراز شود و در غير اين صورت شايستگي ارتقا مرتبه علمي نخواهد داشت؛
اهم مصاديق و موضوعات فعاليتهاي متمم محور 1 عبارتند از:
- عوامل و تعيين‌كننده‌هاي اجتماعي سلامت1، عدالت در سلامت2، پيشگيري ابتدايي3، پيشگيري اوليه4، ارتقاي مراقبت‌هاي اوليه سلامت5 به عنوان زيربنا و ركن اساسي مراقبت‌هاي جامع سلامت6، مشاركت مردم (در برنامه‌ريزي، اجراء و نظارت)، همكاري‌هاي بين بخشي، تكنولوژي مناسب7 تسلط به مسائل و مشكلات جاري سلامت جامعه، از جمله بيماري‌هاي غيرواگير (اولين عامل مرگ و مير در كشور)، تسلط و اعتقاد به آموزش پزشكي جامعه نگر8، اعتقاد و عمل به شفافيت و پاسخگويي در مسئوليت‌هاي سلامت9، آموزش در جامعه و به‌ويژه نقاط محروم (به‌جاي بخش‌هاي فوق تخصصي بيمارستاني) فعاليتهاي ناظر بر ارتقاي سواد سلامت و فرهنگ سلامت مردم، مشاركت در سياست‌گذاري‌هاي مطلوب سلامت، بهبود شاخص‌هاي سلامت، كنترل حوادث و بلايا، پدافند غير عامل، اقتصاد مقاومتي در سلامت، سلامت دفاعي و مانند آنها؛
- معيارهاي ارزشيابي توسط صاحب‌نظران در كارگروهي تنظيم و پيشنهاد شود.
ب) بند 2 آييننامه: فعاليتهاي آموزشي
متمم 2: به بند 2 آييننامه ارتقا فعلي، متممي با عنوان « صلاحيت‌هاي آموزشي و علمي ضروري و الزامي براي هيئت علمي علوم پزشكي» اضافه شود. كسب حداقل امتياز از زمان فعاليت به عنوان هيئت علمي تا زمان ارزشيابي يا در فاصله دو ارزشيابي از اين متمم ضروري خواهد بود.
توضيح متمم 2
اين متمم و معيارهاي ارزشيابي آن به صورت اختصاصي براي حوزه سلامت بايد توسط كارگروهي باز طراحي شود.
اهم مصاديق و موضوعات فعاليتهاي متمم 2 عبارتند از:
- صلاحيت‌هاي آموزش باليني و كارنامه عملكردي آموزش بر بالين؛
- صلاحيت‌ها و مهارت‌ها و كارنامه آموزش سرپايي (در شبكه بهداشتي - درماني و درمانگاه‌هاي بيمارستان‌ها و مطب‌ها و ...)؛
- آموزش در فوريت‌هاي پزشكي و كارنامه عملكردي آموزش و خدمت در اين عرصه؛
- آموزش در اتاق‌هاي عمل جراحي و كارنامه عملكردي آموزش دستياران و ساير دانشجويان در اين عرصه؛
- آموزش در عرصه‌هاي اجتماعي سلامت و كارنامه عملكردي اين حوزه بسيار ضروري شامل نوآوري‌ها، ابتكارات و نقش‌هاي مديريتي و توليدات علمي. كسب حداقل امتياز از اين مصداق براي هر نوبت ارتقا، ضروري است؛
- آموزش در آزمايشگاه‌هاي باليني - آسيب‌شناسي و علوم پايه، كارنامه عملكردي، شامل ابتكارات، مديريت و انتشارات؛
- آموزش‌هاي نظري و كارگاهي سلامت، اعم از علوم پايه و علوم باليني، آموزش پزشكي10؛
- موارد مشابه براي آموزش باليني و آموزش علوم پايه و ساير عرصه‌هاي آموزش عالي سلامت، كه با تأييد هيئت مميزه جنبه اختصاصي دارد.
- تبصره 1: طراحي نظام ارزشيابي اين سطح اختصاصي آموزش و معيارهاي آن بايد توسط كارگروهي به صورت جداگانه انجام شود.
- تبصره 2: با استفاده از منابع و تجارب موجود معيارهاي ارزشيابي و امتيازدهي صلاحيت‌هاي آموزشي و علمي در جدول 1 پيشنهاد شده است.
پ) بند سوم آييننامه: فعاليتهاي پژوهشي، فناوري و دانش‌پژوهي11 و نوآوري
متمم 3: علاوه بر معيارهاي موجود و روش‌هاي اندازه‌گيري و امتيازدهي آييننامه فعلي و اصلاحات بعدي آن، متمم زير به عنوان متمم اختصاصي «پژوهش، فناوري، دانش‌پژوهي و نوآوري» ويژه هيئت علمي آموزش عالي سلامت ارائه مي‌شود. معيارهاي اختصاصي و روش‌هاي اندازه‌گيري و امتيازدهي و معادل‌سازي فعاليتهاي پژوهشي حوزه سلامت (از نظر شاخص‌هاي معتبر تحقيقات سلامت، انطباق با سياست‌هاي كشوري و نيازهاي جامعه) توسط كارگروهي تدوين و پيشنهاد شود.
جدول 1ـ امتیازات فعالیت‌های آموزشی استادان علوم پزشكي
|
معيار |
ملاك |
حداقل امتياز |
امتياز كسب‌شده |
|
روزآمدي محتوا و روش تدريس براساس نيازهاي جامعه در حال حاضر و پيش‌بيني براي آينده |
الزامي |
3 |
|
|
مشاركت در تدوين درسنامه‌هاي ملي متناسب با نياز جامعه و يا ساير منابع و نگاشته‌هاي آموزشي مستند و معتبر |
تشويقي |
|
|
|
روزآمدي روش تدريس با رعايت جنبه‌هاي فرهنگي و ارزشي و قضاوت دانشجويان/همكاران و گروه آموزشي (آموزش بر بالين و در فضاهاي مختلف آموزش باليني براساس معيارهاي معتبر مربوطه) |
الزامي |
2 |
|
|
شركت در برنامه‌هاي مهارت آموزي متناسب با رشته تحصيلي و مسئوليت‌هاي مورد انتظار |
الزامي |
4 |
|
|
ايجاد فضايي ارزشي و مشوق براي مشاركت فعال و يادگيري مستقل دانشجويان |
تشويقي |
|
|
|
فعاليتهاي نوآورانه، مبتكرانه، پايه‌گذاري‌هاي جديد در آموزش و امثال آن |
تشويقي |
|
|
|
آموزش در عرصه‌هاي اجتماعي سلامت يا در مورد تعيين كننده‌هاي اجتماعي سلامت و مانند آنها |
الزامي |
5 |
|
|
ايفاي نقش در سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي و اجراي برنامه‌هاي آموزشي (سطوح ملي، دانشگاهي و گروه آموزشي) |
الزامي |
2 |
|
|
برگزيده شدن توسط مراجع معتبر خارج دانشگاه |
تشويقي |
|
|
|
راهنمايي و مشاوره تحصيلي به مسئولان آموزشي، همكاران و دانشجويان |
الزامي |
3 |
|
|
فعاليتهاي فوق برنامه نظير مشاركت در پذيرش دانشجو، المپيادهاي علمي و فرهنگي، روابط علمي و بين‌المللي و سایر |
تشويقي |
|
|
|
فعاليتهاي مشاوره‌اي در سطوح سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي، نقد و بررسي منابع و آيين‌نامه‌ها و سایر موارد مشابه |
تشويقي |
|
|
|
فعاليتهاي آموزشي مرتبط با تحصيلات تكميلي، (كارشناسي ارشد یا دکترای عمومی، دكتراي تخصصي، باليني و مانند آنها) |
تشويقي |
|
|
|
ارزيابي نحوه ايفاي نقش‌هاي اخلاقي و معنوي |
تشويقي |
|
|
|
فعاليتهاي آموزشي از منظر گروه و مديران آموزشي دانشگاه |
الزامي |
5 |
|
|
كيفيت آموزش با شاخص‌هاي منتخب و روش استاندارد |
الزامي |
5 |
|
|
ارائه طرح درس به استناد شواهد مندرج در پرونده |
الزامي |
3 |
|
|
توانمندي‌ها و مهارت‌هاي مديريت تدريس |
الزامي |
3 |
|
|
سرپرستي پروژه‌ها، و پايان‌نامه‌ها و رساله‌ها (در سطوح كارشناسي، كارشناسي ارشد یا دكتري عمومي، دستياري، دكتراي تخصصي، فلوشيپ) |
الزامي |
5 |
|
|
فعاليت‌ها در برنامه‌هاي پسادكتري |
تشويقي |
|
|
|
ساير معيارها به تشخيص هيئت مميزه (معيار مورد نظر درج و راجع به آن توضيح داده شود) |
ترجيحي |
|
تا 10 امتیاز |
|
امتياز كل فعاليتهاي آموزشي |
|
40 |
100* |
|
نحوه امتيازدهي براي هر گويه: (خوب = 7-5)،( متوسط = 4-2) و (ضعيف =1) *: در صورت كسب امتياز بيش از 100، حداكثر 100 امتياز قابل محاسبه خواهد بود. |
|||
موضوع متمم 3
«فعاليتهاي نوآورانه، بنيان‌گذاران، مبتكرانه، خلاقانه، مرجعيت محور و جهش‌آفرين»
توضيح متمم 3
- اين بخش اختصاصي از بند 3 آييننامه، تشريفاتي نيست و عموم اعضاي هيئت علمي علوم پزشكي نسبت به احراز فعاليتهاي آن مسئوليت خواهند داشت و كسب حداقل امتياز براي هر نوبت ارتقا ضروري است؛
- حداقل امتياز از اين بند قابل معادل‌سازي يا توجيه يا جايگزيني با ساير فعاليت‌ها نخواهد بود.
اهم مصاديق و موضوعات فعاليتهاي متمم 3 عبارتند از:
- ابداع و اختراع،
- پايه‌گذاري رشته يا گرايش يا ديسيپلين يا دوره جديد،
- فعاليتهاي طراز نخبگي و مرجعيت‌آفرين،
- توليد يا مشاركت در تدوين درسنامه ملي،
- توليد منابع و رسانه‌هاي آموزشي،
- ساير فعاليتهاي مرتبط كه به تشخيص هيئت مميزه از مصاديق فعاليتهاي اين بند هستند.
- استادان علوم پزشكي مي‌توانند در فعاليتهاي ملي و بين‌المللي و فرارشته‌اي و ميان رشته‌اي از آييننامه عمومي و در فعاليتهاي درون رشته‌اي و درون حرفه‌اي از آييننامه اختصاصي استفاده كنند.
- معيارهاي اين بخش اختصاصي از بند 3 توسط كارگروهي تنظيم و پيشنهاد شود.
ت) بند 4 آييننامه: فعاليتهاي علمي - اجرايي
متمم 4: بند فعاليتهاي مديريتي و علمي، در همه ابعاد و شئون آموزش عالي، و به صورت مشترك با معيارهاي آييننامه جاري و تجديد نظرهاي بعدي آن و با قضاوت هيئت‌هاي مميزه تسري خواهد داشت. علاوه بر معيارهاي موجود و روش‌هاي اندازه‌گيري و امتيازدهي آيين فعلي و اصلاحات بعدي آن، متمم زير به عنوان متمم اختصاصي «فعاليتهاي علمي - اجرايي» ويژه هيئت علمي آموزش عالي سلامت ارائه مي‌شود.
توضيح متمم 4
- مديريت در نظام سلامت (آموزش، پژوهش و خدمات سلامت) از مصاديق اين متمم خواهند بود؛
- هيئت علمي بايد در سطح مديريتي ضروري مورد نياز جامعه مشاركت داشته باشند. كسب حداقل امتياز از اين مشاركت، لازمه ارتقا خواهد بود؛
- مصاديق، شاخص‌ها و معيارهاي اين متمم بايد توسط كارگروهي تعيين و پيشنهاد شود؛
- مديريت‌هاي غيرمرتبط با آموزش عالي، مديريت و مناصب سياسي و هر نوع مديريت كه به ارتقا سلامت و اعتلاي آموزش كمك نمي‌نمايند، قابل معادل‌سازي و واجد اعتبار براي ارتقا نيستند.
ث) محور ترجيحي 5 (محور پیشنهادی جدید)
در موارد استثنايي که عضو هيئت علمي در حوزه آموزش يا پژوهش يا فعاليتهاي اجتماعي سلامت، داراي فعاليتهاي ارزنده و برجسته بوده، از شخصيت‌هاي ملي افتخارآميز است، يا در زمينه مسائل فرهنگي، تربيتي، كسب افتخارات بين‌المللي شاخص است، با تشخيص هيئت مميزه مي‌تواند امتيازاتي بر اساس آييننامه اجرائي اين بند كسب كند.
توضيح محور ترجیحی 5
- امتيازهاي اين بند مي‌تواند كمبود احتمالي (در حد 20 درصد) از بندهاي 1 و 3 و 4 آييننامه را با تشخيص و تصويب هيئت مميزه جبران نمايد، اما قابل جايگزيني با بند آموزش نيست.
اهم مصاديق بند 5 عبارتند از:
- ارزش‌آفريني - نقش‌آفريني - تحول‌آفريني - ابتكارات و خلاقيت‌هاي استثنايي مرتبط با رشته علمي،
- صلاحيت‌ها و قابليت‌هاي منحصربه‌فرد مرتبط يا غيرمرتبط با رشته مستقيم علمي ولي مرتبط با سلامت،
- خدمات در طراز ملي (يا منطقه‌اي) و بين‌المللي در زمينه ارتقا سلامت،
- كسب جوايز ملي يا بين‌المللي سلامت و آموزش،
- تدوين آثار برجسته و استثنايي در زمينه‌هاي فرهنگي و تربيتي،
- ساير موارد استثنايي و تحول‌آفرين و برجسته در طراز ملي و بين‌المللي،
- اين بند ترجيحي است و الزامي نمي‌باشد،
- تشخيص و تأييد و اختصاص امتياز به اين بند، منحصراً در اختيار هيئت مميزه خواهد بود.
1. Social determinants of health (SDH)
2. Equityin health
3. Primordial
4. Primary prevention
5. Primary health care
6. Comprehensive health care
7. Appropriate technology
8. Community-oriented medical education
9. Socially Accountabe
10. Medical education
11. Scholarship
