عدالت در سلامت، پاييز1398
مقدمه
طبق بند يك سند سياست‌هاي كلي سلامت ابلاغي مقام معظم رهبري، ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی، بهداشتی، درمانی و توانبخشی سلامت بايد مبتنی بر اصول و ارزش‌هاي انسانی - اسلامی و در راستای تحقق تمدن اسلامی ايراني بوده و در جامعه نهادینه شود. از مهم‌ترين اصول و ارزش‌هاي انساني و اسلامي، رعايت عدالت در مراقبت‌ها و ارائه خدمات سلامت است. در اين خلاصه سياستي، راهبردهاي تحقق عدالت در سلامت و رصد آن با رويكرد تعيين‌كننده‌هاي اجتماعي سلامت و بر اساس سياست‌هاي كلي سلامت و تعیین‌کننده‌های اجتماعی آن، ارائه شده است.
تعريف
عدالت در سلامت به معنی برخورداری آحاد مردم از وضعیت مطلوب سلامت است1[1].
راهبردها
سیاست‌ها و راهبردهای پیشگیری، مراقبت، درمان، آموزش و پژوهش علوم سلامت
- حاکمیت مبانی، ارزش‌ها، اخلاق و معنويت اسلامی با تأکید بر عدالت در سلامت در نظام آموزش عالی سلامت و نظام ارائه مراقبت‌ها و خدمات سلامت
- استقرار نظام سلامت جامع، با کیفیت مطلوب، ادغام يافته (همه‌جانبه شامل مراقبت‌ها، خدمات، آموزش و پژوهش)، پاسخگو و قابل تحمل از نظر هزینه برای حاکمیت و کلیه افراد جامعه به ویژه اقشار آسیب‌پذیر و کم درآمد
- استقرار نظام ارجاع، بر پایه توسعه شبكه و بسته مراقبت‌های بهداشتی درمانی اولیه و پزشکی خانواده به نحوی که کلیه مراقبت‌ها و خدمات، شامل ارتقاي سلامت، پیشگیری، درمان، توانبخشی و تسکینی را در ابعاد مختلف جسمي، اجتماعی، روانی و معنوی شامل شود.
- تأمین منابع مالی پایدار برای بخش سلامت از طریق صنعت بیمه، منابع عمومی، خیرین، وقف و غیره.
- پوشش کامل نیازهای پایه بهداشت و درمان توسط بیمه‌ها برای آحاد جامعه و کاهش سهم مردم از هزینه‌های بهداشت و درمان (اقتباس از سیاست‌های کلی سلامت، 2-9)
- استقرار نظام حمایت اجتماعی برای حمایت از جانبازان، اقشار آسیب‌پذیر، دهک‌های نیازمند جامعه، اقليت‌ها، حاشيه‌نشين‌ها، مددجويان جسمي، رواني و اجتماعي، زنان سرپرست خانوار و مهجورین اجتماعي
- تربیت نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت برپایه نیازهای بهداشتی درمانی مناطق کشور و اتخاذ سیاست‌های کارآمد برای ماندگاری آنان در مناطق محروم (این مناطق براساس شاخص‌های عدالت در سلامت مشخص می‌شود).
- توزیع و بهره‌مندي عادلانه فرصت‌ها و امکانات تحصیل و تحقیق در آموزش عالی سلامت در سراسر کشور (اقتباس از سیاست‌های کلی علم و فناوری 6-2)
- تنظیم رابطه متقابل تحصیل با اشتغال و متناسب‌سازی سطوح و رشته‌های تحصیلی با نقشه جامع علمی کشور و نیازهای مرتبط با مراقبت‌ها، خدمات و توليد (اقتباس از سیاست‌های کلی علم و فناوری 4-5)
- تفکیک وظایف تولیت، تأمین مالی و تدارک خدمات در حوزه سلامت (اقتباس از سیاست‌های کلی سلامت، 7)
- پایش، ارزشیابی و رصد وضعیت عدالت در سلامت در مناطق و اقشار مختلف کشور از طریق احصای شاخص‌های عدالت در سلامت مصوب شوراي عالي سلامت و امنيت غذا بر پایه جمع‌آوری برخط (الکترونیک) داده‌ها و انجام مداخلات برای کاهش بی عدالتی در این مناطق و استفاده از این شاخص‌ها و سایر اطلاعات برای تحلیل وضعیت آینده عدالت در سلامت و اتخاذ تصمیم مناسب برای حال و آینده و قرار گرفتن کشور در زمره هفت کشور برتر دنیا از منظر عدالت در سلامت (اقتباس از الگوی اسلامی - ایرانی)
- در انتخاب وزیر و معاونان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به اصل اعتقاد به عدالت در سلامت و داشتن برنامه مشخص برای اجرایی کردن آن و هم‌چنین اعتقاد و عمل به نداشتن تعارض منافع، اولویت داده شود.
- ایجاد نظام الکترونیک در تمامي فرآیندهای نظام سلامت به منظور شفاف‌سازی اقدامات و جلوگیری از هرگونه فساد و رانت‌خواری
- نهادینه‌سازی فرهنگ تصمیم‌گیری براساس شواهد علمی متقن
- تقویت زیرساخت‌های خودکفایی دارویی، تجهیزات پزشکی، ملزومات، فرآورده‌های بیولوژیک و واکسن برای کاهش وابستگی به خارج از کشور و ارتقای کمی و کیفی طرح ژنریک
- جهاد مستمر علمي در جهت تحول راهبردي نوآورانه براي دستيابي به مرجعيت علمي در علوم، فنون، مراقبت‌ها و خدمات سلامت
- اعمال و ارتقاي سلامت معنوي اسلامي در جامعه و در عرصه‌هاي آموزش، پژوهش، مراقبت‌ها و خدمات سلامت
- فرهنگ‌سازي و اصلاح باورهاي جامعه نسبت به جايگاه و نقش زنان در سلامت همه‌جانبه خانواده و جامعه
سیاست‌ها و راهبردهای توانمندسازی و مشارکت دادن جامعه درفرایند مدیریت سلامت
- ساماندهی و حمایت از سازمان‌های مردم نهاد، رابطين سلامت، سفیران سلامت و سیاست هر خانه یک خانه سلامت، به منظور ارتقای فرهنگ و سواد سلامت جامعه و مهارت‌های خودمراقبتی
- مشارکت دادن مردم در عرصه‌های سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، آموزش و ترویج سلامت و نظارت و ارزشیابی از طریق توانمندسازی و سازمان‌دهی جامعه
- تدوین باورهای دینی و فرهنگی که موجب ارتقای سواد سلامت جامعه می‌شود و ترویج آن از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، وزارت آموزش و پرورش، صداوسیما، حوزه، داوطلبان و سایر وسایل ارتباط جمعی
- گسترش سطح آگاهی، دانش و بینش زیست‌محیطی جامعه و تقویت فرهنگ و معارف دینیِ مشارکت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی به‌ویژه امر به معروف و نهی از منکر برای حفظ محیط زیست در تمام سطوح و اقشار جامعه (سیاست‌های کلی محیط زیست، 14)
- افزایش تقاضا در جامعه برای اجرایی شدن راهبردهای عدالت در سلامت از طریق اطلاع‌رسانی درباره مفهوم و راهبردهای عدالت در سلامت و شاخص‌های آن و مشارکت دادن مردم در نظارت بر اجرای آن
سیاست‌ها و راهبردهای تقویت، هماهنگی و همکاری‌های بین‌بخشی
- عدالت‌محوری، شفافیت و روزآمدی در تنظیم و تنقیح قوانین و مقررات اداری (سیاست‌های کلی نظام اداری، 13)
- کل‌نگری، همسوسازی، هماهنگی و تعامل اثربخش دستگاه‌های اداری به منظور تحقق اهداف فرابخشی و چشم‌انداز به‌خصوص اهداف سلامت (سیاست‌های کلی نظام اداری، 14)
- تحقق رویکرد سلامت همه‌جانبه و انسان سالم در همه قوانین، سیاست‌های اجرایی و مقررات (سیاست‌های کلی سلامت، 2)
- اصلاح شرایط زیستی به منظور برخوردار كردن جامعه از محیط زیست سالم و رعایت عدالت و حقوق بین نسلی (سیاست‌های کلی محیط زیست، 3)
- اصلاح الگوی تولید در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی و بهینه‌سازی الگوی مصرف آب، منابع، غذا، مواد و انرژی به‌ویژه ترویج مواد سوختی سازگار با محیط زیست (سیاست‌های کلی محیط زیست، 2-8)
- پرداخت یارانه به بخش سلامت و هدفمندسازی یارانه‌های بهداشت و درمان با هدف تأمین عدالت و ارتقاي سلامت به‌ویژه در مناطق غیربرخوردار و کمک اختصاصی به اقشار و دهک‌های نیازمند (اقتباس از سیاست‌های کلی سلامت، 4-10)
- استفاده از ظرفیت اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها در جهت افزایش تولید، اشتغال و بهره‌‌وری، کاهش مصرف انرژی و ارتقا شاخص‌های عدالت اجتماعی (سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، 4)
- بهره‌مندی عادلانه آحاد مردم از سبد غذایی سالم، مطلوب و کافی (سیاست‌های کلی سلامت بند 6)
- تأمین امنیت غذا و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید مواد اولیه و کالا (سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، 8)
- تأمین امنیت غذایی با تکیه بر تولید از منابع داخلی و نیل به خودکفایی در محصولات اساسی، ارتقا سطح سلامت مواد غذایی تا استاندارد جهانی، اصلاح و بهینه نمودن الگوی مصرف و حمایت مؤثر از تولید و صادرات در محصولات دارای مزیت‌های نسبی و ایجاد مزیت‌های جدید با اولویت تأمین امنیت غذایی آحاد مردم (اقتباس از سیاست‌های کلی در بخش کشاورزی، 2)
- ارتقا سطح درآمد و زندگی روستاییان، کشاورزان و عشایر، توسعه پایدار روستاها و مناطق کشاورزی و رفع فقر با تقویت زیرساخت‌های مناسب تولید و تنوع‌بخشی و گسترش فعالیت‌های مکمل و اقتصادی به‌ویژه صنایع تبدیلی و روستایی و خدماتی نوین (سیاست‌های کلی در بخش کشاورزی، 9)
- ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار با تأکید بر استفاده از توسعه فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان و آینده‌نگری نسبت به تحولات آن‌ها در سطح ملی و جهانی (سیاست‌های کلی اشتغال، 3)
- ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری، به منظور رفاه عمومی و رونق اقتصادی و زمینه‌سازی برای عدالت اقتصادی و از بین بردن فقر در کشور (اقتباس ازسیاست‌های کلی امنیت اقتصادی، 2)
- بهبود محیط کسب و کار و ارتقاء شاخص‌های آن (سیاسی، فرهنگی، بهداشتی، زیستی و قضایی و محیط اقتصاد کلان، بازار کار، مالیات‌ها و زیر ساخت‌ها) و حمایت از بخش‌های خصوصی و تعاونی و رقابت از راه اصلاح قوانین، مقررات و رویه‌های ذی‌ربط در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اقتباس ازسیاست‌های کلی اشتغال، 5)
- عدالت‌محوری در قوانین و اجتناب از هرگونه تبعیض ناروا، عمومی بودن قانون و شمول و جامعیت آن و حتی‌الامکان پرهیز از استثناهای قانونی (سیاست‌های کلی نظام قانون گذاری،9)
- توجه ویژه به کاهش نرخ بیکاری در استان‌های با نرخ بيكاري بالاتر از متوسط کشور (سیاست‌های کلی اشتغال، 12)
- تقویت آداب و مهارت‌های زندگی و توانایی حل مسائل و عمل به آموخته‌ها برای بهبود زندگی فردی و اجتماعی دانش‌آموزان (سیاست‌های کلی تحول آموزش و پرورش،7-4)
- ارتقاي سلامت جسمی، رواني و روحی معلمان و دانش‌آموزان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی (سیاست‌های کلی تحول آموزش و پرورش،2-5)
- روزآمد كردن محتوای تعلیم و تربیت و تدوین برنامه‌ی درسي مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی و متناسب با نیازهای کشور (سیاست‌های کلی تحول آموزش و پرورش،1-4)
- توسعه‌ی تربیت بدنی و ورزش در مدارس (سیاست‌های کلی تحول آموزش و پرورش،5-5)
- گسترش سطح آگاهی، بینش و رفتار زیست‌محیطی جامعه و تقویت فرهنگ و معارف دینیِ مشارکت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی به‌ویژه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر برای حفظ سلامت جامعه به‌خصوص محیط زیست (اقتباس از سیاست‌های کلی محیط زیست،14)
- رفع موانع ازدواج، تسهيل و ترويج تشكيل خانواده و افزايش فرزند، كاهش سن ازدواج و حمايت از زوج‌هاي جوان و توانمندسازي آنان در تأمين هزينه‌هاي زندگي و تربيت نسل صالح و كارآمد، افزايش نرخ باروري به بيش از سطح جانشيني (اقتباس از سياست‌هاي كلي جمعيت، 1 و 2)
- احیای بافت‌های فرسوده شهری و روستایی از طریق روش‌های کارآمد (سیاست‌های کلی نظام در امور مسکن،2)
- برنامه‌ریزی دولت در جهت تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد و نیازمند و حمایت از ایجاد و تقویت مؤسسات خیریه و ابتکارهای مردمی برای تأمین مسکن اقشار محروم (سیاست‌های کلی نظام در امور مسکن،3)
ایجاد نظام جامع حمل و نقل و تنظیم سهم هر یک از زیربخش‌های آن با اولویت دادن به حمل و نقل ریلی و با توجه به جهات مختلف از جمله اقتصادی، زیست محیطی و ایمنی
- منظور، نبود عوامل خطر، بیماری‌ها و مرگ‌هایی است که با مدیریت دانش و تکنولوژی روز قابل پیشگیری یا درمان است. این تعریف شامل همه افراد جامعه اعم از زن و مرد، گروه‌های سنی، شهری و روستایی، دارای شرایط مختلف اقتصادی و اجتماعی و اقلیت‌های قومی و دینی می‌شود.
