پيشرفت رهيافت همگرايي در دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور
دكتر مهدي رضايت
عضو گروه علوم پايه
آينده چيزي نيست که خواهد آمد بلکه مداوم و هم اکنون در حال نفوذ در دانشگاه‌هاي ماست. دريغ که ما هرآنچه مي‌دانيم درباره گذشته و اندکي نيز از وضع حال است، اما تصميم‌هايي که مي‌گيريم براي آينده است!
موارد زير چرايي و اهميت همگرايي را بيان مي‌كنند: رشد اقتصادي و اجتماعي؛ حد و مرز و محدوديت ذاتي رشته‌ها، به‌تنهايي؛ ايجاد شبکه‌هاي تخصصي براي سازمان‌دهي زمان و انرژي؛ تاثير اصول بنيادي رشته‌ها براي
برنامه‌هاي آموزشي، بلكه در حيطه فناوري و فناوري‌هاي همگرا، به سمت موضوعات ميان‌رشته‌اي و فرا- رشته‌اي پيش رفته است.
در همكاري‌هاي ميان‌رشته‌اي، افراد فعاليت‌هاي خود را با يكديگر هماهنگ و از طريق همان ديوارهايي كه آنها را از هم جدا مي‌كرده است، به تعامل با يكديگر مي‌پردازند. ما از علوم تك‌رشته‌اي، طبقه‌بندي‌شده و به‌دور از جامعه، در حال حركت به سمت علمي هستيم كه روزبه‌روز ارتباط بيشتري با جامعه برقرار كرده و ما را در واقع، به فعاليت‌هاي چندرشته‌اي و حالت‌هاي جديد در مديريت امور سوق مي‌دهد. اما مشكل كجاست؟
نظام دانشگاهي اكنون به اين نتيجه رسيده است كه ديگر قادر نيست مسائل متنوع و پيچيده جامعه را با تمركز بر فعاليت‌هاي تك‌رشته‌اي حل كند و رضايت ذي‌نفعان آموزش عالي، دانشجويان، كارفرمايان، صنعت، خانواده‌ها، جامعه، و دولت را تامين كند. فرايند همگرايي، به‌منزله تعاملات تقويت‌كننده و تحول‌آفرين، در رشته‌هاي به‌ظاهر متفاوت، فناوري‌ها و جوامع، براي رسيدن به قابليت تطبيق، هم‌افزايي و انسجام و در نهايت، خلق ارزش افزوده براي تامين اهداف مشترك تعريف شده است. نقش هيئت علمي در اجراي برنامه‌هاي ميان‌رشته‌اي و فرا- رشته‌اي بسيار زياد است. برنامه‌ها و پژوهش‌هاي ميان‌رشته‌اي، بيش از اينكه به ساختارهاي دانشگاه وابسته باشد، به ويژگي‌هاي اعضاي هيئت علمي و پژوهشگران در پروژه متكي است و ساختارهاي دانشگاهي در اين ميان بيشتر مي‌توانند نقش تسهيل‌گر را ايفا كنند.
سياست‌هاي کارگروه همگرايي کشوري به اين صورت تدوين شده است:
1) استانداردسازي و مدل‌سازي استقرار نظام همگرايي بر اساس افق 4 ساله در چارچوب نيازهاي حوزه سلامت، تعيين مولفه‌هاي همگرايي
2) ظرفيت‌سازي (توانمندسازي اعضاي هيات علمي، همگرايي در برنامه‌هاي درسي، فراهم نمودن زمينه همکاري‌هاي علمي، طراحي و ارائه نسخه‌هاي آموزشي، شبکه‌سازي، تغيير در معيارهاي ارزشيابي و ارتقاي اعضاي هيات علمي)
3) جهت‌دهي به تحقيقات (تعيين اولويت‌هاي همگرايي، راه‌اندازي قطب‌هاي همگرايي کلان‌منطقه‌اي به‌منظور انجام فعاليت‌هاي علمي ماموريت‌گرا در حوزه‌هاي بين‌رشته‌اي)
4) نشر و ترجمان دانش فعاليت‌ها و تجارب همگرايي دانشکده‌ها/ دانشگاه‌ها، طراحي ساختار، به‌اشتراک‌گذاري تجارب، فراهم نمودن فرصت رقابت و معرفي محصولات حوزه همگرايي
5) اعمال مقررات و مشوق‌هاي لازم در دانشگاه‌ها در راستاي رفع نيازهاي وابسته به فعاليت‌هاي همگرا در پارک‌هاي علم و فناوري (تسهيل سازوکارهاي تجاري‌سازي، تقويت ثبت اختراعات، طراحي و تبيين مشوق‌هاي مالي متنوع، ترغيب بخش خصوصي به سرمايه‌گذاري در شرکت‌هاي دانش‌بنيان)
برنامه 1402 براي بحث همگرايي ابلاغ شده است كه شامل موارد ذيل مي‌باشد:
1. احصاي وضع موجود در حوزه همگرايي
2. توسعه تخصصي همگرايي در ساير برنامه‌هاي کارگروه‌هاي کشوري "برنامه عدالت، تعالي و بهره‌وري در آموزش علوم پزشکي کشور"
3. تربيت نيروي انساني باکيفيت، با نگاه همگرايي
4. برگزاري رويدادهاي علمي- ترويجي
5. تقويت ارتباطات و توسعه شبکه ارتباطي با نهادهاي مختلف مرتبط در راستاي تقويت نقش همگرايي
6. توانمندسازي دانشي و مهارتي با رويکرد همگرايي در گروه‌هاي هدف
7. احصا و تحليل تجارب همگرايي: مستندسازي و تثبيت
اهداف کمِي در رهيافت همگرايي در سه بخش دسته‌بندي شده است.
1-ترويج و فرهنگ‌سازي، نهادينه کردن و توسعه همگرايي در آموزش
2-توانمندسازي کليه اعضاي هيئت علمي و کارکنان نظام سلامت بر اساس نياز جامعه و حوزه‌هاي مختلف نظام سلامت
3-سازمان‌دهي بهينه منابع در راستاي بهره‌وري
برنامه همگرايي در علوم و فنون پزشکي 1402
|
عنوان برنامه |
عنوان فعاليت‌ها |
مسئول اجرا |
دستگاه همکار |
شاخص |
|
احصا و تحليل تجارب همگرايي: مستندسازي و تثبيت |
تعريف و تخصيص جايزه همگرايي با همکاري بنياد استاد بهادري( جايزه مسلم بهادري)/ |
کمسيون رهيافت همگرايي-کارگروه تخصصي همگرايي در تعالي علوم و فناوري‌هاي پيشرفته |
کميسيون همگرايي |
مستند ويژگي‌هاي جايزه |
|
طراحي لگوي ملي همگرايي در علوم پزشکي/ عرصه سلامت / |
کمسيون رهيافت همگرايي-کارگروه تخصصي همگرايي در تعالي علوم و فناوري‌هاي پيشرفته |
کميسيون همگرايي |
لگوي طراحي شده |
|
|
تدوين فرايند تور همگرايي و نحوه اجراي آن در سطح کلان‌مناطق و دانشگاه ها/ |
کمسيون رهيافت همگرايي-کارگروه تخصصي همگرايي در تعالي علوم و فناوري‌هاي پيشرفته |
دانشگاه‌هاي کلان‌مناطق/ دانشگاه‌هاي علوم پزشکي کشور |
فايل مدون برنامه |
|
|
حمايت و تسهيل ثبت مالکيت فکري در تجارب همگرايي با استفاده از ظرفيت معاونت علمي فناوري رياست جمهوري/ |
کمسيون رهيافت همگرايي-کارگروه تخصصي همگرايي در تعالي علوم و فناوري‌هاي پيشرفته |
کميسيون همگرايي |
گزارش اقدامات |
همگرايي مي‌تواند راه‌حلي براي حل مسائل و چالش‌هاي مختلف نظير سالخوردگي جمعيت و ابتلا همزمان به چند بيماري، نابرابري خدمات بهداشتي در عرصه جغرافيائي، نارسايي برنامه‌هاي درسي و نظام ارزشيابي تحصيلي، عدم آگاهي و استفاده از بهترين تجربيات جهاني در آموزش و پژوهش پزشکي، عدم ارتباط بين نهادهاي موثر (اساتيد، دانشگاه‌ها، دانشجويان، صنعت، فن‌آوري‌هاي پيشرفته، ...) باشد. دعوت از متخصصان علوم مختلف در نقاط همگرايي باعث تدوين راه‌حل‌هاي يکپارچه و همسان خواهد شد. شاخص‌هاي اين کارگروه نياز به تعاريف ساده ولي دقيق دارد. به جاي پرداختن به مجموعه‌اي از شاخص‌هاي غامض و متعدد، پيشنهاد مي‌گردد، انرژي و توان متخصصان بر روي چند معضل اصلي متمرکز باشد، و حل موضوعات به شکل «عمل‌گرايانه» و با «نيازسنجي هدفمند» صورت پذيرد.
ساير كشورها نيز برنامه‌هايي براي پياده‌سازي همگرايي دارند كه مي‌توانيم از آنها بهره بگيريم.
كلان‌مناطق مختلف كشور در حال فعاليت و ترويج همگرايي هستند. جلسات، وبينارها و همايش‌هاي متفاوت برگزار مي‌شوند. براي حل يك مشكل خاص مانند پيري، آب، عوارض ترافيك، محيط زيست، حوادث و ترافيك جاده‌اي، بيماري‌هاي صعب‌العلاج و غيره، برخي مناطق در حال فعاليت و بررسي هستند تا بتوانند از شاخه‌هاي مختلف علوم جهت حل آن استفاده كنند.
هر يک از 4 علم و فناوري کليدي مذکور داراي محتواي علمي و فناورانه خاص خود است و هر نقطه همگرايي، از نظر محتواي علمي و فني کاملاً به فناوري‌هاي همگراشده وابسته است. بنابراين، نبايد با علوم و فناوري‌هاي همگرا به‌عنوان يک حوزه مستقل و يکپارچه از علوم يا فناوري برخورد کرد.
تنوع علوم و فناوري‌ها در شاخه‌هاي مختلف بسيار متنوع است. علوم و فناوري‌هاي همگرا عنواني عمومي براي مجموعه‌اي بسيار متنوع و ناهمگن از نقاط همگرايي است. تشابه ميان نقاط همگرايي از نظر مفهوم مشترک ميان آنهاست، يعني هم‌افزايي دو يا چند علم و فناوري به‌منظور دست يافتن به دانش جديد و يا محصولات جديد با ارزش‌افزوده بالا. اصطلاح علوم و فناوري همگرا بيشتر از نظر رونديابي و سياست‌گذاري واجد ارزش است تا از حيث محتواي علمي يا فني. بايد براي توسعه هر نقطه همگرايي يا مجموعه‌اي از چند نقطه همگرايي با محتوا و جهت‌گيري مشابه، به‌صورت جداگانه و مورد به مورد برنامه‌ريزي کرد. اتخاذ راهبردها يا برنامه‌هاي يکسان براي تمامي نقاط همگرايي بيش از آنکه مفيد فايده باشد، موجب سردرگمي خواهد شد.
براي حل مسائل و چالش‌ها در كشور بايد همگرايي صورت بگيرد. ابتدا انتخاب و اعلام چالش‌ها و مسائل کشور، سپس دعوت از متخصصان در نقاط همگرايي مختلف براي يافتن راه‌حل‌هاي يکپارچه براي آنها. در خصوص اين سخنراني پيشنهاد شد گزارشي براي ارسال به فرهنگستان تهيه شود و موضوع جلسات سال بعد به همگرايي اختصاص يابد.
