همایش مدیریت سلامت الکترونیک در فرهنگستان علوم پزشکی
به گزارش معاونت علمی فرهنگستان علوم پزشکی، کنفرانس مدیریت سلامت الکترونیک در تاریخ دوشنبه 13 آذرماه 1402 به همت زیرگروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی گروه علوم پیراپزشکی فرهنگستان با رویکرد بازآموزی جهت اعضای جامعه پزشکی در سراسر کشور برگزار شد.
دکتر خلیل علی محمدزاده دبیرعلمی کنفرانس مدیریت سلامت الکترونیک در باره مباحث این کنفرانس که با شرکت گروه‌های مختلف جامعه پزشکی و با امتیاز بازآموزی در فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، گفت: انتخاب موضوعات مختلف سلامت الکترونیک برای این کنفرانس در نظر گرفته شده بود، بر اساس روند تحول در مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی کشور و تسریع و تعمیق بود. ۳۲۰ نفر از پزشکان در این کنفرانس به صورت حضوری و غیرحضوری شرکت داشتند و جهت کسب گواهی امتیاز بازآموزی، ضمن شرکت در آزمون حداقل ۷۰ درصد نمره آزمون را کسب نمودند. مهمترین مباحث مطرح شده در این کنفرانس شامل این موضوعات بودند:
دکتر سیدشهاب الدین صدر (استاد دانشگاه، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی و رئیس کنفرانس)، چارچوب کلی پیشنهادی برای برنامه استراتژیک سلامت الکترونیک ایران
وی در سخنرانی خود با تاکید بر اینکه سلامت الکترونیک یک رویداد جهانی است؛ گوشزد کرد؛ هنوز تعداد زیادی از کشورهای جهان در مراحل ابتدایی به‌کارگیری سلامت الکترونیک می‌باشند. از این رو برنامه استراتژیک سلامت الکترونیک برای کشور در قالب پژوهشی با حمایت فرهنگستان علوم پزشکی انجام شد که اهم نکات کلیدی آن را می‌توان چنین مرود کرد: برنامه سلامت الکترونیک ایران می‌بایست سه حوزه پیشگیری، درمان، و توانبخشی را در برگیرد. به نظر می‌رسد مناسب‌ترین مدت زمان اجرای برنامه، پنج سال است و تشکیل کمیته نظارتی با برخورداری از سه گروه کاری: راهبردی، نمایندگان ذی‌نفعان، مشورتی و خبرگان با وظایف مشخص شده، تضمین کننده موفقیت و تداوم برنامه سلامت الکترونیک در کشور خواهد بود. مشخص کردن برنامه سلامت الکترونیک کشور برای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم ضروری است تا از این طریق بتواند ضمن کاهش بار مالی خدمات؛ به اشاعه فرهنگ خودمراقبتی و سواد سلامت، در راستای تحقق عدالت سلامت نائل شود. دکتر صدر در ادامه اظهار داشت: چشم انداز برنامه سلامت الکترونیک کشور برخورداری از یک شبکه ملی اطلاعات سلامت متشکل از پایگاه داده‌های تمامی وزارتخانه‌های کشور با محوریت وزارت بهداشت را شامل می‌شود که انواع سیستم‌های اطلاعات سلامت را به شکلی منسجم اعم از اطلاعات محور، دانش محور، تصمیم یار و خبره در خود خواهد داشت تا به اشتراک گذاری تجارب سازمان‌های مراقبت بهداشتی با هدف ارتقای سلامت آحاد جامعه ایرانی از طرق پیشگیری؛ درمان و توانبخشی در راستای پشتیبانی از کیفیت خدمات و کاهش خطاهای مراقبت بهداشتی میسر شود. افزایش ایمنی بیمار و خودمراقبتی نیز در این رویکرد مرکز توجه است.
دکتر حمید مقدسی (استاد حوزه تخصصی مدیریت اطلاعات و انفورماتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)، جایگاه نظام سلامت ایران در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات
وی با نگاهی به یکی از آثار الوین تافلر، نویسنده آینده نگر آمریکایی (۱۹۸۰) با عنوان موج سوم به شکل گیری جامعه پساصنعتی یا موج سوم که از دید صاحب نظران می‌توان آن را جامعه اطلاعاتی نامید، پرداخت و افزود: از اواسط دهه ۱۹۵۰ این مفهوم مطرح بوده اما براساس تحلیل دیوید رولندز در سال ۲۰۱۹ امروزه مشتمل بر چهار موج یا دوره است که عبارتند از: ICT in health ،Health ICT ، E-health (سلامت همراه) و Digital Health (سلامت دیجیتال). دکتر مقدسی گفت: این تقسیم بندی سیر تکاملی به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات را در نظام سلامت کشورها نشان می‌دهد. با تکیه بر شاخص های تعیین شده برای هریک از چهار دوره مذکور، جایگاه کشور ایران در دوره Health ICT است فقدان برنامه ملی در مورد سلامت الکترونیک در کنار وجود سیستم‌های اطلاعاتی مدیرمحور در عوض بیمارمحور مشکلاتی داشته باشیم از قبیل: نقص معماری سامانه پرونده الکترونیک سلامت (سپاس)، نقص معماری شبکه ملی سلامت (شمس) که مانع شکل گیری شبکه ملی اطلاعات سلامت (NHIN) می‌شود؛ وجود سیستم‌های اطلاعات بیمارستانی با طراحی ناقص که قابلیت ارایه پرونده الکترونیک پزشکی(EMR) را به عنوان خروجی ندارند، عدم شکوفایی سلامت همراه، نورس بودن مطالعات ژنومیکس ویادگیری ماشین در ایران. بر اساس این مجموعه معیارها که برای قضاوت درباره جایگاه کشور از لحاظ بکارگیری ICT در نظام سلامت داریم باید گفت لازم است وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تمهیدات لازم برای ورود به دوره سلامت الکترونیک را فراهم کند.
دکترمحمد فرح‌بخش (استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)، ترویج سواد سلامت و سلامت الکترونیک
وی سواد سلامت را دانش، انگیزش و ظرفیت افراد برای دسترسی، درک، ارزیابی و به‌کارگیری اطلاعات سلامت به منظور قضاوت و تصمیم گیری های روزمره راجع به مراقبت‌های درمانی، پیشگیری از بیماری و ارتقای سلامت برای حفظ یا ارتقای کیفیت زندگی در طول عمر تعریف کرد و افزود: سواد سلامت، ظرفیت یک فرد برای به دست آوردن، تفسیر و درک محصولات و خدمات و اطلاعات سلامت و صلاحیت استفاده از این اطلاعات و خدمات در روش‌هایی است که سلامت را ارتقا می دهد. دکتر فرح‌بخش با اشاره به تعاریف متعدد سواد سلامت تاکید کرد: سواد سلامت کم، یک مانع اساسی در آموزش بیماران به خصوص بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن است و از سوی دیگر، سواد سلامت با میزان بالا، میزان بیماری‌ها را در جامعه کاهش خواهد داد و همین طور می‌تواند از هزینه‌های درمان هم بکاهد. بین سواد سلامت و پیامدهای مثبت و منفی ناشی از کاهش و ارتقای سلامت نیز رابطه آشکار وجود دارد. وی اظهار داشت: بروز پاندمی و همه‌گیری کووید-۱۹ در کنار تمام مشکلاتی که در دنیا ایجاد کرد، باعث شد توجه به سلامت دیجیتال بیشتر شود و از آن در کنترل پاندمی‌ها استفاده شود. اگر کره جنوبی و سنگاپور توانستند در کنترل شیوع و مرگ‌ومیر این بیماری موفق عمل کنند، به دلیل توجه به سلامت دیجیتال در این کشورها بود، در حالی که آمریکا با داشتن تخت بیمارستانی و امکانات بیشتر، نتوانست در کنترل این بیماری موفق عمل کند. شرایط به وجود آمده این درس را به همه کشورها داد که برای کنترل اپیدمی و محافظت از پرسنل، می‌توان از ابزارهای شناسایی بیماری‌ها، ربات برای نمونه‌گیری و مواردی دیگر استفاده کرد که می‌تواند کمک زیادی کند تا مواجهه حتی الامکان کمتر شود.
دکتر رضوان رحیمی (استادیار مدیریت اطلاعات و انفورماتیک پزشکی دانشگاه تربیت مدرس)، سلامت الکترونیک و توسعه خودمراقبتی
وی با اشاره به اینکه امروزه پتانسیل ویژه راهکارهای سلامت الکترونیک در خودمراقبتی به درستی موردتوجه سازمان‌های سلامت دنیا قرار گرفته است گفت: با گسترش تلفن‌های همراه، برنامه‌های کاربردی تلفن‌های هوشمند، دسترسی به اینترنت و هوش مصنوعی، افراد در حال کشف راه‌های جدید مشارکت در مراقبت از خود (خودمراقبتی دیجیتال) هستند. ددکتر رحیمی سه حوزه خودآگاهی، خودآزمایی و خودمدیریتی را برای توصیف طیف وسیعی از مداخلات موردتاکید قرار داد که در اصطلاح گسترده تر خودمراقبتی گنجانده شده‌اند و افزود: این مداخلات می‌توانند بین زندگی روزمره یک فرد و سیستم سلامت قرار گیرند. با استفاده از ابزارهای سلامت الکترونیک، افراد قادر هستند که وضعیت سلامتی خود را دقیق‌تر و مرتب‌تر پیگیری کنند. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش آگاهی و درک افراد از وضع سلامت خود شود، که در نهایت به بهبود خودمراقبتی کمک می‌کند. همچنین، راهکارهای سلامت الکترونیک می‌تواند در کاهش هزینه‌های درمانی نیز موثر باشد، زیرا با کمک به مراقبت پیشگیرانه و کاهش نیاز به مراجعه حضوری هزینه‌های غیرضروری کاهش خواهد یافت. وی در پایان گفت: ترویج و حمایت از رفتارهای خودمراقبتی دیجیتال می‌تواند دسترسی به اطلاعات و خدمات با کیفیت، دقیق و مناسب را با انعطاف‌پذیری متناسب با سبک زندگی کاربر در یک سیستم حفاظتی و پشتیبانی تسهیل کند.
دکتر سیدمحمد طباطبایی (استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد)، سلامت الکترونیک و مدیریت بیماری‌های پاندمی
وی با تاکید بر اینکه در دنیای امروز مواردی مانند سالمندشدن جمعیت، پیشرفت تکنولوژی و پیچیده شدن بیماری‌ها سبب مواجه شدن نظام‌های سلامت با چالش‌های متعددی از قبیل بیماری‌های مزمن، عفونی و کمبود نیروی کار متخصص شده اظهار داشت: در کنار این موارد، وقوع همه گیری (Pandemic) که بنا به تعریف شامل گسترش جهانی یک بیماری جدید می‌شود، می‌تواند آسیب‌های جدی به جامعه و نظام‌های سلامت وارد کند. برای مثال، همه گیری های آنفولانزا می‌تواند منجر به مرگ صدها میلیون نفر در دنیا شود که در قرن بیستم نیز به صورت متناوب اتفاق افتاده و سلامت الکترونیک (eHealth) می‌تواند با بهره گیری امن و مقرون به صرفه از داده‌های دیجیتال و خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات به مدیریت بهتر همه گیری‌ها کمک کند. دکتر طباطبایی افزود: یکی از فعالیت‌های سلامت جامعه محور در زمینه شناسایی همه‌گیری‌ها، نظام‌های نظارت (Surveillance Systems) هستند که می‌تواند با بهره‌گیری از خدمات سلامت الکترونیک تسهیل گردد. همچنین استفاده از سلامت الکترونیک می‌تواند به اجرای بهتر و سریع تر فرآیندهای کنترل پاندمی کمک شایانی نماید. وی اظهار داشت: مطالعات کنونی، راه‌حل‌های مبتنی بر سلامت الکترونیک را در چهار زیرگروه سلامت از راه دور (Tele-Health)، سلامت همراه (mHealth)، فناوری اطلاعات سلامت (Health Information Technology) و تحلیل داده های سلامت (Health Data Analysis) تقسیم می‌کند که اقداماتی شامل تشخیص، پیشگیری، درمان، غربالگری، پایش، نظارت، نسخه نویسی، تریاژ، تخصیص منابع، آموزش و گزارش دهی را در برگرفته و در این میان زیرگروه سلامت از راه دور بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفته است.
دکتر خلیل علی محمدزاده(استاد دانشگاه، عضو وابسته فرهنگستان علوم پزشکی و دبیر علمی کنفرانس)، ضرورت مدیریت سلامت الکترونیک
وی گفت: ورود به عرصه‌های الکترونیک در هر بخشی از جمله نظام سلامت از دولت الکترونیک می‌گذرد و نیازمند پذیرش، مشارکت حداکثری و سرمایه گذاری جامعه پزشکی و موسسات بهداشتی و درمانی است و طی سالهای اخیر در کشور ما گر چه تحرکات و فعالیت‌ها نسبت به قبل بیشتر شده ولی هنوز راه زیادی در این زمینه باقی است. دکتر علی‌محمدزاده افزود: در بسیاری از کشورها گام های بزرگی در این جهت برداشته شده و سرمایه‌گذاری‌های کلانی صورت گرفته و سلامت یکپارچه الکترونیک در تمام ابعاد و کارکردهای آن جامعیت و عمومیت یافته است که با معرفی هوش مصنوعی و کاربرد وسیع آن و استفاده از آن در حوزه سلامت الکترونیک، دورنمای روشنی را برای رشته‌های پزشکی و همکاری‌های بین رشته ای و حوزه‌های مختلف سلامت نوید می‌دهد. وی در ادامه اظهار داشت: بطور کلی سلامت الکترونیک نقش بسیار مهمی را در پیوستگی فعالیت‌های مرتبط به مراقبت، مدیریت و برنامه‌ریزی خدمات سلامت داشته و بستر و دروازه ورود به اجرای کامل و دقیق راهبردهایی چون راهنماهای بالینی، طرح پزشک خانواده، نظام ارجاع، شناسایی تعارض منافع، کاهش تقاضای القایی، پیشرفت در عدالت در سلامت و تحلیل علل بسیاری از روندهای بهداشتی و درمانی را دربر می‌گیرد. تحول مدیریتی در ایران در این زمینه به تقویت زیرساخت‌ها، تخصیص منابع، اصلاح ساختارها، برنامه‌ریزی راهبردی، فرهنگ پذیری و ایجاد فرهنگ سازمانی، کدگذاری‌های اخلاقی، رفع چالش‌های پیشرو، ارتباط با محیط و کاربران و برآورده‌ساختن نیازها و پاسخگویی به آنها، تربیت نیروی انسانی شایسته، ایجاد سیستم جامع، اصلاح فرایندها و ارزیابی های مستمر نیاز دارد.
