تقدم آموزش بر درمان، معرفی الگوهای مناسب به جامعه و همکاری نظام سلامت با علوم انسانی

اولویت دادن به آموزش، معرفی گروه‌های مرجع قابل اعتماد به جامعه ومشارکت‌دادن متخصصان علوم انسانی در فرهنگسازی سلامت ضرورت دارند. 

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل شورای آینده‌نگاری و نظریه‌پردازی سلامت فرهنگستان علوم پزشکی در نشست پنجشنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ خود با مدیریت دکتر سیدحسن امامی رضوی دبیر فرهنگستان علوم پزشکی و مدیر گروه علمی آینده‌نگاری؛ ضمن استماع نتایج مطالعات معاونت علمی خود در زمینه فرهنگسازی سلامت و دو سخنرانی با عنوان آسیب‌شناسی فرهنگ سلامت و فرهنگ و سواد غذا و تغذیه به بررسی الزامات فرهنگسازی سلامت پرداخت.

در این نشست ابتدا دکتر محققی معاون علمی فرهنگستان نتایج مطالعات زیرمجموعه‌های معاونت علمی از جمله کارگروه فرهنگسازی سلامت را در زمینه فرهنگسازی سلامت مرور کردند و در پایان از حضار درخواست کردند؛ پیشنهادات برگزیده فرهنگستان علوم پزشکی در زمینه فرهنگسازی سلامت را در سه سطح سیاستگذاران، کنشگران و مردم در نظر بگیرند و به اولویت این سطوح در موفقیت فرهنگسازی سلامت توجه کنند. 

در ادامه نشست حجت الاسلام والمسلمین دکتر هاجری در باره آسیب‌شناسی فرهنگ و فرهنگسازی سلامت سخنرانی کرد. وی اظهار داشت: برای شناخت مباحث فرهنگسازی سلامت در کشورمان 4 مقدمه و پیش فرض را لازم است مدنظر قرار دهیم. اول توجه به بهره‌برداری از دانش و اکتشاف‌های علمی که هدف اصلی مطالعات علمی و پژوهشی دانشگاه‌هاست و غفلت از آن منجر به تلاش برای تولید دانش سلامت بدون توجه به کاربرد آن از سوی مردم است. دوم درک این امر است که دین، باورها،‌ ارزش‌ها و نمادها عناصر اصلی سازنده فرهنگ هر جامعه هستند و شناخت آنها برای فرهنگسازی در زمینه سلامت نیز اهمیت بنیادین دارد. پیوستگی فرهنگ و فرهنگسازی با همدیگر به این معناست که نمی‌توان بدون شناخت فرهنگ و الزام به مبانی آن به فرهنگسازی سلامت ورود کرد. سومین مقدمه، نگاه ادیان الهی به فرهنگ و فرهنگسازی است. در ادیان الهی به این امر توجه ویژه‌ای شده است و در منظر ادیان پیام الهی محتوای اصلی فرهنگ توحیدی را شامل می‌شود و پیامبران و پیروان آنها در نهایت وظیفه‌ای جز فرهنگسازی در ترویج این فرهنگ ندارند. وی با اشاره به آیات 39 سوره احزاب، آیه 122 سوره توبه گفت: اصل فرهنگ پیام الهی است و انسان‌های مومن باید برای فرهنگسازی این پیام داوطلب شوند و فعالیت در زمینه فرهنگسازی سلامت نیز فارغ از این نگاه نیست. حجت الاسلام والمسلمین دکتر هاجری چهارمین پیش‌فرض را توجه به این واقعیت دانست که یکی از علل سیطره غرب بر جهان امروز ؛ برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در عرصه فرهنگسازی و رسانه است. وی افزود: بزرگترین رسانه‌های نقش‌آفرین کنونی در اختیار کشورهای غربی است و می‌توانند گفتمان خود را به سرعت در جهان منتشر کنند و آن را تبدیل به گفتمان حاکم نمایند. حجت الاسلام والمسلمین دکتر هاجری در بخش بعدی سخنان خود به آسیب‌شناسی مقوله فرهنگسازی پرداخت و تصریح کرد: در جامعه ما، فرهنگسازی امری تخصصی دیده نشده است و آن را امری ساده و بسیط می‌پندارند و ازین رو فاقد حمایت مادی و معنوی است. وی اظهار داشت: فرهنگسازی در ایران از دو جنبه در معرض صدمه است. اول مداخلات غیرتخصصی و دوم غفلت از توجه لازم به سرمایه‌گذاری لازم در این زمینه که حاکمیت آن را چندان که باید جدی نگرفته است. حجت الاسلام والمسلمین دکتر هاجری در بخش راهکارهای پیشنهادی برای فرهنگسازی سلامت؛ تحکیم خانواده،‌ تقویت نهاد آموزش و پرورش، الگوسازی با گروه‌های مرجع دینی و سفیران سلامت را مطرح کرد. وی لزوم توجه به مشاهیر سلامت و افزودن زنگ سلامت به برنامه مدارس را مصادیقی از این راهکارها دانست و تبدیل شدن شبکه سلامت سیما به شبکه بازار برای معرفی خدمات پزشکی و فعالان این عرصه یا تولید چهره‌های فرهنگی فاقد دغدغه دینی (سلبریتی‌ها) و قهرمانانی که بر فرهنگ عمومی موثرند توسط صدا و سیما را از جمله آفت‌های موجود در فرهنگسازی سلامت ذکر کرد زیرا این سلبریتی‌ها اغلب فاقد سبک زندگی سالمند. حجت الاسلام والمسلمین دکتر هاجری تاثیر سلبریتی‌های کنونی تولیدی در صداوسیما را که بسیاری از آنها ضددین هستند بر فرهنگ و سلامت جامعه مهمترین گلوگاه فرهنگسازی سلامت دانست زیرا آنها به عنوان گروه مرجع تاثیری بی‌بدیل بر فرهنگ سلامت دارند. 

دکتر عبداللهی سومین سخنران این نشست با عنوان فرهنگ و سواد غذا و تغذیه بود. وی گفت: مرکز سنجش و ارزیابی سلامت IHME مطالعه‌ای از 1990 تا 2017 انجام داد که نشان داد یک پنجم کل مرگ‌ها در سال 2017 یعنی 11 میلیون مورد به علت رژیم غذایی نامناسب بوده است و این روند تهدید سلامت به علت تغذیه ناسالم در این سال‌ها پیوسته در حال افزایش بوده است. دکتر عبداللهی مهمترین بخش فرهنگ سلامت را الگوی غذایی دانست که مرگ‌های ناخواسته را در پی دارد و اظهار داشت: اگرچه دسترسی اقتصادی و فیزیکی در رژیم غذایی مناسب مهم است لیکن اگر فرهنگ مصرف و سواد تغذیه‌ای ارتقاء پیدا نکند به سلامت تغذیه‌ای دست نخواهیم یافت. دکتر عبداللهی با اشاره به تصویب سند ملی امنیت ملی غذا و تغذیه در سال 1402 اظهار داشت: ارتقاء فرهنگ و سواد غذا و تغذیه در کل زنجیره موردتاکید است لیکن سیاستگذاران و کنشگران نسبت به مفاد این سند تا کنون اهتمام کافی را نشان نداده‌اند. وی سواد غذا و تغذیه را مجموعه‌ای از دانش و مهارت و توانایی‌های مرتبط برای برنامه‌ریزی، مدیریت، انتخاب، تهیه و مصرف غذا با هدف دستیابی به رژیم غذایی سالم بیان کرد و تاکید کرد دانش غذا،‌ مهارت و مدیریت و برنامه‌ریزی همگی در تحقق فرهنگسازی سلامت در حوزه غذا اهمیت دارند. وی افزود:‌ برنامه ملی ارتقاء فرهنگ و سواد غذا و تغذیه با مشارکت تمام نهادهای مرتبط از سازمان ملی استاندارد تا نیروهای مسلح کشور تدوین شده است که در این سند به ارزش‌های ایرانی اسلامی اهتمام شده است و اهداف اساسی آن پیوند دادن میان حفظ کرامت انسانی و مکارم اخلاقی، تحقق عدالت در سلامت و رویکرد تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد است. در این برنامه 4 راهبرد کلان وجود دارد که آموزش و فرهنگسازی سلامت بخش نخست آنهاست. در این برنامه 71 اقدام از مزرعه و پیش تولید تا انتهای زنجیره غذایی برای مدیران و کارشناسان پیشنهاد شده تا غذای سالم در سفره مردم قرار بگیرد. دکتر عبداللهی اظهار داشت: رشته انسان‌شناسی یا مردم‌شناسی می‌گوید در سلامت و بحث تغذیه مطالعات میان‌رشته‌ای لازم انجام شود تا در کشورمان با فرهنگ بومی خود بتوانیم رویکرد صحیح در زمینه فرهنگسازی سلامت را برای اثربخشی اتخاذ کنیم. 

در ادامه این نشست حاضران در سالن مجمع عمومی فرهنگستان علوم پزشکی و اتاق مجازی گفتگو هریک به تناسب زمانی که از سوی مدیر نشست به آنها داده شد، نظرات خود را بیان کردند. تاکید بر مسئولیت‌پذیری مدیران نظام سلامت از گذشته تا امروز نسبت به فرهنگ سلامت، لزوم توجه به رعایت قوانین کشور توسط مدیران، برنامه‌ریزی برای همکاری بیشتر با رسانه‌ها و سازمان‌های مردم نهاد و توجه به اهمیت آموزش فردمحور از جمله نکاتی بود که برای کمک به فرهنگسازی سلامت در این بخش مطرح شد. 

در پایان نشست دکتر محققی ضمن جمع‌بندی نکات مطرح شده از صاحب‌نظران دعوت کردند دیدگاه‌های مطرح‌شده را در قالب مقالاتی کوتاه برای انتشار در نشریات علمی فرهنگستان علوم پزشکی از جمله فرهنگ و ارتقاء سلامت تا 15 خرداد آماده نمایند تا برون داد مکتوبی به عنوان محصول این نشست در ادبیات علمی فرهنگ سلامت در اختیار جامعه پژوهشی و کنشگران سلامت قرار گیرد.

برای مطالعه بیشتر می‌توانید؛ متن کامل مطالب ارائه‌شده در سخنرانی‌های اصلی نشست را در پیوست‌های زیر خبر ملاحظه فرمایید.