بهورز نماد عدالت در سلامت و الگوی جهانی مراقبت‌های اولیه است
دکتر حسین ملک‌افضلی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی و از پیشگامان نظام شبکه بهداشت در ایران، در گفت‌وگویی به مناسبت روز بهورز با روابط عمومی و امور بین الملل فرهنگستان علوم پزشکی، با اشاره به تأثیر عمیق و تاریخی فعالیت بهورزان در ارتقای شاخص‌های سلامت کشور، تأکید کرد: بهورز، برند نظام سلامت ایران و نماد عدالت در ارائه خدمات بهداشتی به دورافتاده‌ترین مناطق کشور است. وی با تأکید بر نقش بهورزان در کاهش مرگ ومیر نوزادان، افزایش دسترسی مردم به خدمات پیشگیری و درمان و توسعه سلامت محله‌محور، خواستار به‌روزرسانی ساختار آموزش و ارتقای جایگاه آن‌ها متناسب با نیازهای امروز جامعه شد.
در آستانه دوازدهم شهریور، روز ملی بهورز، دکتر حسین ملک‌افضلی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران و از معماران نظام مراقبت‌های اولیه سلامت در کشور، در گفت‌وگویی تفصیلی با اشاره به اهمیت و دستاوردهای عظیم طرح بهورزی، از آن به‌عنوان یکی از موفق‌ترین الگوهای عدالت در سلامت در سطح جهان یاد کرد.
او با اشاره به تجربه خود در سال‌های نخست پس از انقلاب در سپاه بهداشت، گفت: در آن زمان، مرگ‌ومیر نوزادان در روستاها به رقمی بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ در هزار رسیده بود؛ به عبارتی، از هر چهار تا پنج نوزاد، یک نفر در سال اول زندگی فوت می‌کرد. این در حالی بود که در شهرها این عدد حدود ۶۰ در هزار بود. با آموزش و استقرار بهورزان در خانه‌های بهداشت روستایی، این شکاف عمیق طی سال‌ها کاهش یافت و امروز شاخص مرگ‌ومیر نوزادان در روستا و شهر تقریباً برابر و به حدود ۱۵ در هزار رسیده است. او این تحول را حاصل تلاقی آموزش، تعهد، و حضور موثر نیروهای بومی در بطن جامعه دانست و آن را یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران خواند.
دکتر ملک‌افضلی با تأکید بر اینکه بهورز نماد «تکنولوژی مناسب» در نظام سلامت است، توضیح داد: تکنولوژی مناسب به معنای ارائه خدمات مؤثر، قابل‌دسترسی و مقرون‌به‌صرفه برای مردم است. بهورز نیرویی است که در مدت زمانی کوتاه آموزش می‌بیند، هزینه‌های آن برای نظام سلامت اندک است، اما خدماتی ارائه می‌دهد که آثار آن در شاخص‌های کلان سلامت کشور مشهود است. او ادامه داد: حضور بهورزان بومی در روستاها، دسترسی آسان مردم به خدمات، ارائه مراقبت‌های فعال و پیشگیرانه و اعتماد عمیق مردم به این نیروها، موجب شده است تا در بسیاری از روستاها بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن، سال‌هاست مشاهده نشود.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی در بخش دیگری از سخنان خود، سه عامل کلیدی در موفقیت طرح بهورزی را «بومی‌گزینی نیروها»، «آموزش شبانه‌روزی و جامع» و «پایش و نظارت مستمر» دانست و گفت: بهورزان نه‌تنها آموزش فنی می‌بینند، بلکه در طول دوره آموزشی خود، رفتار، فرهنگ، و نگاه اجتماعی مناسبی نیز برای زندگی و فعالیت در روستا کسب می‌کنند. این ویژگی‌ها موجب شده است تا بهورز صرفاً یک ارائه‌دهنده خدمت نباشد، بلکه یک الگوی فرهنگی و اجتماعی برای جامعه محلی خود باشد.
او با اشاره به تغییر ماهیت نیازهای سلامت در روستاها در سال‌های اخیر، از لزوم بازنگری در ساختار آموزشی بهورزان سخن گفت و افزود: امروزه بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، فشار خون، سرطان‌ها و مشکلات روانی در روستاها افزایش یافته‌اند. به همین دلیل لازم است که سطح سواد و آموزش بهورزان ارتقا یابد. دکتر ملک‌افضلی پیشنهاد داد که بهورزان آینده از میان جوانان بومی دارای مدرک دیپلم انتخاب شوند، دو سال آموزش عمومی در دانشکده‌های بهداشت و دو سال آموزش تخصصی و شبانه‌روزی در آموزشگاه‌های بهورزی را طی کنند تا بتوانند با دانش و مهارت‌های روز، به عنوان کارشناس بهداشت عمومی فعالیت کنند.
وی با اشاره به اهمیت نظام ارجاع و نقش بهورز در پزشک خانواده، تأکید کرد: اگر بهورزان در سطح اول، مراقبت‌های فعال و درمان‌های ساده را انجام دهند، و در صورت نیاز بیمار را به پزشک عمومی ارجاع دهند، و پزشک نیز موارد پیچیده‌تر را به متخصص انتقال دهد، این چرخه باعث افزایش کیفیت خدمات، کاهش هزینه‌ها، و رضایت بیشتر مردم خواهد شد. این همان نظام شبکه سلامت است که چهار دهه پیش طراحی شد و امروز نیازمند بازنگری و توسعه هوشمندانه متناسب با شرایط جدید است.
دکتر ملک‌افضلی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به افزایش امید به زندگی از ۵۳ به ۷۶ سال طی چهار دهه گذشته، گفت: این موفقیت حاصل تلاش نیروهای پرتلاش نظام سلامت، به‌ویژه بهورزان در روستاها است. اگر نظام شبکه را به صورت کامل و علمی در سراسر کشور اجرا کنیم، خواهیم توانست همه نیازهای بهداشتی، درمانی و اجتماعی را در بستریک ساختار منسجم و مقرون‌به‌صرفه پاسخ دهیم.
او در پایان ضمن تبریک روز ملی بهورز به تمامی فعالان این عرصه، اظهار داشت: بهورزان باید قدردان این فرصت باشند که توانسته‌اند در یکی از شریف‌ترین مأموریت‌های انسانی یعنی گسترش عدالت در سلامت مشارکت کنند. همچنین سیاست‌گذاران سلامت کشور باید بیش از پیش به این نیروهای ارزشمند توجه داشته باشند تا با به‌روز شدن دانش، حفظ اصل بومی بودن، و حمایت عملی، این مدل ایرانی موفق، الگویی برای سایر کشورها نیز باقی بماند.
